Trả lời câu hỏi Sinh học 10 Kết nối tri thức Bài 12: Truyền tin tế bào kèm sơ đồ tư duy trực quan, dễ hiểu và luyện tập trắc nghiệm có đáp án
Giải Sinh học 10 Kết nối tri thức Bài 12: Truyền tin tế bào
Câu hỏi mở đầu: Hình bên minh họa sự truyền các phân tử tín hiệu hóa học giữa hai tế bào thần kinh qua một khe hở được gọi là synapse (khớp thần kinh). Nếu sự giao tiếp này bị ngưng trệ trong tích tắc, tính mạng chúng ta sẽ bị đe dọa. Vậy quá trình các tế bào truyền tín hiệu và nhận tín hiệu diễn ra như thế nào?
Trả lời:
* Quá trình truyền tín hiệu và nhận tín hiệu trong các tế bào diễn ra thông qua các bước cơ bản như sau:
– Tế bào tiếp nhận tín hiệu thông qua các protein thụ thể trên màng tế bào hoặc thụ thể nằm trong tế bào chất. Mỗi loại thụ thể đóng vai trò như một “chìa khóa” tương ứng với “ổ khóa” của tín hiệu, nơi tín hiệu và thụ thể tương tác với nhau.
– Trong quá trình truyền tín hiệu bên trong tế bào, sự chuyển đổi tín hiệu giữa các phân tử trong con đường truyền tin diễn ra như sau:
+ Phân tử tín hiệu đến từ tế bào khác được thụ thể của tế bào tiếp nhận, dẫn đến sự biến đổi cấu hình của thụ thể. Sự biến đổi khiến thụ thể chuyển từ trạng thái bất hoạt sang trạng thái hoạt động.
+ Thụ thể hoạt động tác động lên phân tử liền kề, kích thích hoạt hóa phân tử đó. Quá trình này tiếp tục, sự thay đổi trạng thái của phân tử này làm biến đổi cấu hình dẫn đến hoạt hóa hay bất hoạt phân tử kế tiếp cho tới khi đến phân tử đích cuối cùng.
Câu hỏi: Thế nào là truyền tin giữa các tế bào?
Trả lời:
Truyền tin tế bào là sự phát tán và nhận các phân tử tín hiệu qua lại giữa các tế bào. Truyền tin tế bào có thể thực hiện giữa các tế bào của cùng một cơ thể, hoặc giữa các tế bào của cá thể cùng loài cũng như khác loài.
Câu hỏi: Thông tin mà các tế bào truyền cho nhau có thể là gì?
Trả lời:
– Các tế bào có thể truyền đạt thông tin cho nhau bằng nhiều cách khác nhau, chủ yếu thông qua các tín hiệu hóa học. Những tín hiệu này có thể là amino acid, peptid ngắn, phân tử protein lớn, nucleotide, hormone, và thậm chí là chất khí như NO.
Câu hỏi: Các tế bào trong cơ thể đa bào có thể truyền tin cho nhau bằng cách nào?
Trả lời:
– Trong cơ thể đa bào, các tế bào có thể truyền tin hiệu cho nhau thông qua bốn cách chính: truyền tin trực tiếp, truyền tin cận tiết, truyền tin nội tiết và truyền tin qua synapse.
+ Truyền tin trực tiếp: Các tế bào gửi tín hiệu trực tiếp cho nhau qua cầu sinh chất.
+ Truyền tin cận tiết: Tế bào truyền tin đến các tế bào lân cận.
+ Truyền tin nội tiết: Tín hiệu hormone được phát ra và truyền đến các tế bào đích ở xa.
+ Truyền tin qua synapse: Tín hiệu dẫn truyền xung thần kinh được truyền qua khe synapse giữa tế bào thần kinh và tế bào đích.
Câu hỏi: Thụ thể là gì? Có những loại thụ thể nào?
Trả lời:
– Thụ thể là các phân tử tiếp nhận tín hiệu của tế bào. Thụ thể là các protein kênh xuyên trên màng, các enzyme, các loại protein tham gia vào quá trình hoạt hóa gene hoặc nhiều loại protein kết hợp cặp với enzyme.
– Thụ thể trong tế bào bao gồm thụ thể nhân tế bào và thụ thể bào tương.
– Thụ thể trên bề mặt tế bào được chia thành ba loại chủ yếu dựa trên cơ chế truyền tín hiệu:
+ Thụ thể liên kết kênh ion
+ Thụ thể liên kết với protein G (GPCR – G protein-coupled receptor)
+ Thụ thể liên kết với enzyme
Câu hỏi: Tín hiệu từ bên ngoài truyền đến tế bào được chuyển đổi như thế nào bên trong tế bào?
Trả lời:
– Truyền tín hiệu trong tế bào là sự chuyển đổi tín hiệu giữa các phân tử trong con đường truyền tin của tế bào: Phân tử tín hiệu đến từ tế bào khác được thụ thể của tế bào tiếp nhận dẫn đến cấu hình của thụ thể bị biến đổi.
– Sự biến đổi cấu hình của thụ thể khiến nó thay đổi trạng thái từ bất hoạt sang hoạt động. Thụ thể hoạt động lại tác động tới phân tử liền kề gây hoạt hóa phân tử đó.
– Cứ như vậy, sự thay đổi trạng thái của phân tử này làm biến đổi cấu hình dẫn đến hoạt hóa hay bất hoạt phân tử kế tiếp cho tới khi đến phân tử đích cuối cùng.
Luyện tập và vận dụng
Câu hỏi: Vì sao cùng một tín hiệu nhưng các tế bào khác nhau của cùng một cơ thể lại có thể tạo ra các đáp ứng khác nhau?
Trả lời:
– Các tế bào khác nhau trong cùng một cơ thể có thể phản ứng khác nhau với cùng một tín hiệu. Ví dụ, epinephrine có thể kích thích tế bào gan phân giải glycogen thành glucose, nhưng cũng có thể kích thích tế bào cơ tim co bóp mạnh làm tăng nhịp tim.
– Nguyên nhân dẫn đến sự đáp ứng khác nhau với cùng một tín hiệu của các tế bào:
+ Do các loại thụ thể, con đường truyền tín hiệu và các protein đáp ứng ở các tế bào khác nhau.
+ Trong tế bào, các tế bào chuyên hóa có các nhóm gene khác nhau hoạt động nên có các protein thụ thể tiếp nhận tín hiệu, protein truyền tin cũng như protein tham gia vào đáp ứng là khác nhau.
Câu hỏi: Khi thụ thể tiếp nhận tín hiệu nằm trong tế bào chất thì phân tử tín hiệu thường là loại gì để có thể đi được qua màng sinh chất? Cho ví dụ.
Trả lời:
– Khi thụ thể nằm trong tế bào chất, phân tử tín hiệu thường là các phân tử nhỏ và tan trong lipid để có thể đi qua màng sinh chất.
– Ví dụ: Các loại hormone steroid như hormone progesterone, estrogen, corticosteroid, chúng đều là những phân tử nhỏ và có khả năng tan trong màng lipid dễ dàng đi qua màng sinh chất để kích thích thụ thể bên trong tế bào và gây ra các phản ứng tế bào phù hợp.
Sơ đồ tư duy Sinh học 10 Kết nối tri thức Bài 12
Trắc nghiệm Sinh học 10 Kết nối tri thức Bài 12: Truyền tin tế bào
Câu 1: Truyền tin tế bào là
A. sự phát tán và nhận các phân tử tín hiệu qua lại gữa các tế bào.
B. sự phát tán và nhận các phân tử hormone qua lại gữa các tế bào.
C. sự phát tán và nhận các phân tử tín hiệu của não bộ và tủy sống.
D. sự phát tán và nhận các phân tử hormone của não bộ và tủy sống.
Giải thích:
Truyền tin tế bào là sự phát tán và nhận các phân tử tín hiệu qua lại giữa các tế bào.
Câu 2: Sự truyền tin giữa các tế bào trong cơ thể đa bào có ý nghĩa nào sau đây?
A. Giúp đảm bảo tính độc lập để duy trì hoạt động sống của cơ thể.
B. Giúp đảm bảo tính thống nhất để cùng duy trì hoạt động sống của cơ thể.
C. Giúp cho các tế bào phản ứng đồng loạt trước một tác nhân kích thích.
D. Giúp cho các tế bào tập trung lại với nhau khi điều kiện sống không thuận lợi.
Giải thích:
Sự truyền tin giữa các tế bào trong cơ thể đa bào có ý nghĩa giúp đảm bảo tính thống nhất để cùng duy trì hoạt động sống của cơ thể.
Câu 3: Trong cơ thể đa bào, tín hiệu truyền từ tế bào này tới tế bào khác qua 4 cách chủ yếu: truyền tin trực tiếp, truyền tin cận tiết, ……. và truyền tin qua synapse. Cụm từ thích hợp để điền vào chỗ ……. là
A. truyền tin hóa học.
B. truyền tin trung gian.
C. truyền tin gián tiếp.
D. truyền tin nội tiết.
Giải thích:
Trong cơ thể đa bào, tín hiệu truyền từ tế bào này tới tế bào khác qua 4 cách chủ yếu: truyền tin trực tiếp, truyền tin cận tiết, truyền tin nội tiết và truyền tin qua synapse.
Câu 4: Hình dưới đây mô tả cách truyền tin nào?
A. Truyền tin trực tiếp.
B. Truyền tin cận tiết.
C. Truyền tin nội tiết.
D. Truyền tin qua synapse.
Giải thích:
Quan sát hình cho thấy, tế bào truyền tin cho các tế bào liền kề thông qua các phân tử tín hiệu → Đây là cách truyền tin cận tiết.
Câu 5:Quá trình truyền tin trong tế bào gồm
A. 5 giai đoạn.
B. 4 giai đoạn.
C. 3 giai đoạn.
D. 2 giai đoạn.
Giải thích:
Quá trình truyền tin trong tế bào gồm 3 giai đoạn: (1) tiếp nhận tín hiệu, (2) truyền tín hiệu và (3) đáp ứng tín hiệu nhận được.